Wybory online – czy można głosować przez Internet?

Coraz więcej rzeczy urzędowych możemy załatwić przez Internet. Pomagają w tym między innymi profile zaufane czy podpisy kwalifikowane. Jak to wygląda w przypadku wyborów?  Czy można głosować przez Internet?

Głosowanie elektroniczne – na czym polega?

Istnieją dwie formy głosowania elektronicznego. Jedną z nich jest e-voting, czyli głosowanie online. Wówczas głosy mogą być oddawane z dowolnej lokalizacji, a wszystko odbywa się online. Są one następnie zliczane przez komputerowy system wyborczy. Inną formą jest głosowanie wspomagane elektroniczne. W tym wypadku kandydaci są wybierani przez obywateli poprzez użycie wyspecjalizowanych komputerów w lokalach wyborczych. Wyborcy muszą więc udać się w dane miejsce, zweryfikować swoją tożsamość, a następnie zagłosować. Pomaga to przyspieszyć obliczenie wyniku wyborów, a tym samym też publikację wyników.

Wady i zalety głosowania elektronicznego 

Głosowanie to ma zarówno wady, jak i zalety. Wśród tych drugich warto wymienić przede wszystkim minimalizację kosztów. Nie jest konieczne drukowanie dużej ilości papierowych kart, co prowadzi do oszczędności finansowych. Poza tym istnieje mniejsze ryzyko popełnienia błędu. Systemy komputerowe np. nie pozwolą przejść do następnego kroku, jeśli jest wybranych zbyt dużo kandydatów. Oprócz tego zwiększa się też tempo zliczania głosów, dzięki czemu można liczyć na szybszą publikację wyników.

Głosowanie w formie elektronicznej ma jednak także wady. Wśród zagrożeń warto wymienić między innymi konieczność jednoznacznego potwierdzenia tożsamości, np. przez podpis kwalifikowany, a także dostępu do Internetu. Oznacza to, że niektórzy obywatele nie mogą skorzystać z takiej opcji. Co więcej, zawsze istnieje ryzyko awarii maszyn elektronicznych, co może przedłużyć wybory. Mimo że koszty są mniejsze z uwagi na brak konieczności drukowania kart, to nie jest to tanie rozwiązanie. Komputery do elektronicznego głosowania w lokalach są często droższe niż tradycyjne środki. 

Czy w Polsce można głosować przez Internet?

Aktualnie w Polsce nie można głosować przez Internet, choć warto wiedzieć, że niektóre czynności związane z wyborami można załatwić online, na stronie gov.pl. W 2023 roku możliwe było np. złożenie wniosku o zmianę miejsca głosowania przez Internet. Dzięki temu osoby, które nie mogły przebywać w dniu wyborów w miejscowości, gdzie są zameldowani, mogli sprawnie dopisać się do list w innym mieście, by oddać głos w dowolnym miejscu, wybranym przez siebie. Z pewnością zapewniło to im wygodę i oszczędność czasu. 

Kiedy byłoby możliwe głosowanie online w Polsce?

Aby możliwe było głosowanie bez wychodzenia z domu, niezbędne jest spełnienie dwóch warunków. Oznacza to wprowadzenie wielu zmian w systemach komputerowych. Pierwszym warunkiem, który wynika z Konstytucji RP, jest tajność wyborów. Każdy głos nie może być przypisany do danej osoby – ważna jest tutaj anonimowość. Wprowadzenie wyborów przez Internet mogłoby być zatem problematyczne, skoro najpierw konieczne byłoby zweryfikowanie wyborcy. Komputery musiałby zatem najpierw sprawdzić daną osobę, a później o tym „zapomnieć”, gdy przejdzie do następnego kroku.

Kolejną kwestią jest bezpieczeństwo danych. Zanim możliwe będzie oddanie głosu przez Internet w wyborach samorządowych (do miasta lub gminy), jak i do sejmu i senatu, należałoby zabezpieczyć system przed działalnością hakerów, szczególnie tych kontrolowanych przez nieprzychylne Polsce rządy. W końcu włamanie się do niego i sfałszowanie danych byłoby bardzo problematyczne dla całej sceny politycznej. 

Wybory przez Internet na świecie 

System e-votingu działa w kilku krajach na świecie. Jednym z przykładów jest Estonia. Tam właśnie, już w 2005 roku, udostępniono możliwość głosowania przez Internet. Prace nad tym rozpoczęły się już w 2001 r. Początkowo rozwiązanie było dostępne poprzez zeskanowanie mikrochipu w dowodzie osobistym. Zbieranie głosów rozpoczynało się 14 dni przed wyborami. Do samego dnia głosowania można było też zmienić swoją decyzję. 

Co ciekawe, w Estonii na początku zainteresowanie było niewielkie. Zaledwie 2% osób zagłosowało w ten sposób. W kolejnych latach jednak system e-votingu się rozwinął i w 2019 roku skorzystała z niego 1/3 uprawnionych wyborców. Aktualnie system głosowania w tym kraju wygląda następująco:

• Wyborca loguje się przy pomocy PIN-u lub e-ID, używając swojego numeru telefonu i potwierdzenia SMS na smartfonie, przy wykorzystaniu aplikacji pobranej z witryny rządowej.
• Następuje weryfikacja danej osoby oraz jej praw wyborczych.
• Wyborca wybiera kandydata/kandydatów z list. 
• Głos jest zaszyfrowany przez system.
• Użytkownik potwierdza oddanie głosu przez podpis elektroniczny.

To oczywiście niejedyny kraj, w którym dostępny jest system głosowania online. W Stanach Zjednoczonych w pełni elektroniczne głosowanie dostępne jest w stanach Georgia, Karolina Południowa, New Jersey, Luizjana oraz Daleware. W wielu z nich występuje mieszane rozwiązanie, czyli jednocześnie papierowe i elektroniczne. Inne kraje, w których można głosować w wyborach przez Internet, to między innymi Belgia, Szwajcaria i Kanada. 

Internet jako miejsce głosowania – wyzwania

Jeśli chodzi o głosowanie przez Internet, z pewnością istnieje kilka wyzwań. Choć w ten sposób można zwiększać frekwencję wyborczą, to należy najpierw zadbać o to, by wybory były bezpieczne, a dane wyborców w pełni chronione. Do tego istnieje też ryzyko, że głosowanie przez Internet będzie wpływać na wynik wyborów. Dlatego też konieczne jest zapewnienie odpowiedniego zabezpieczenia całego systemu, przed nadużyciami. Obejmuje to między innymi szyfrowanie danych, ochrona przed atakami hakerskimi, skuteczny system uwierzytelniania wyborów oraz możliwość przeprowadzenia audytu. 

Wiesz już, czy można głosować przez Internet w Polsce. Mamy nadzieję, że możliwość oddania głosu w dowolnym miejscu i czasie będzie kiedyś w naszym kraju możliwa. Z pewnością będzie to duża oszczędność czasu dla wyborców, jak i gwarancja mniejszego ryzyka popełnienia błędu przy liczeniu wyników.